Header Ads

test

SUMBANG DUO BALEH AKHLAK ORANG MINANGKABAU

WARISAN NINIAK MOYANG TENTANG AKHLAKAKHLAK ORANG MINANG
SUMBANG DUO BALEH

1.    Sumbang duduak
Duduak Padusi Minangkabau iyolah basimpuah. ijan sakali-kali duduak baselo cando laki-laki, nan paliang tacelak bana kalau mancangkuang, mancongkong atau sabalah lutuik batagakan sarupo urang duduak di lapau. Kok duduak di bangku kurisi, rapek an pao arek-arek manyampi  ang agak salayang. Malu awak kok mamakai orok singkek, indak tahu jo Adat kecek urang. Nyampang kok duduak babonceng ijan mangangkang, manjajok di pandang urang. Jikok awak laki-laki ijan duduk basimpuah lo bantuak anak padusi, duduaklah baselo, tagakan pungguang supayo gagah nampaknyo

1. Padusi duduak baselo
2. Padusi duduak       mancongkong
3. Padusi duduak       mangangkang
4. Padusi duduak        koncek/leter    w
5. Duduak ciek kaki       batagakan
6. Duduak di tampek nan       tinggi, Kawan karandahan
7. Padusi dudak di kurisi pao       bajarangan
7. laki – laki duduak sarupo       padusi
8. Duduak indak pado         tampeknyo 
9, Indak pandai manduduak       an Etongan
10. Dst.

2. SUMBANG TAGAK 
Usah panagak tantang pintu atau di janjang turun naiak, usah panagak tapi labuah kalau tak ado nan dinanti, sumbang tagak jo laki-laki, apolai indak jo muhrim, konon pulo ba rundiangrundiang sambia tagak

1. Tagak di pintu 
2. Tagak di janjang naiak
3.  Tagak surang di tapi   jalan
4. Tagak jo laki-laki indak       muhrim
5. Barundiang sambia tagak
6. Indak taguah      tagak/        pandirian
7. Dst. 

3.  Sumbang bajalan

Bajalan musti ba kawan, paliang kurang jo paja ketek, kalau padusi bajalan surang, saibaraik alang-alang lapeh, jatuah merek turun harago, randah pandangan laki-laki. Usah bajalan ba gageh-gageh, malasau mandongkak-dongkak, co ayam gadih ka batalua, usah… tapi bajalanlah siganjua lalai, pado tampuah suruik nan labiah, alu tataruang patah tigo, samuik tapijak indak mati, aratinyo lamah lambuik, gemulai tapi tageh, kok bajalan jo samo gadang jan babanja ma ampang labuah, agak’i urang di bulakang, kok bajalan jo urang tuo atau jo urang laki-laki, awak ma iriang di bulakang, bak nantunlah adaik ka dipakai.

1. Padusi bajalan surang
2. Padusi Bajalan Bagageh-      gageh
3.  Bajalan Malasau
4.  Bajalan Mandongkak-        dongkak
5. Bajalan di muko laki-laki
6. Bajalan di malam hari,       indak  Bakawan
 7. Malinteh di muko orang,      kalau  indak mintak izin      dulu
8. Dst. 

4. SUMBANG BAKATO
Bakatolah jo lunak lambuik, duduakan eto ngan ciek-ciek, nak paham urang mukasuik nyo, sumbang bana dek padusi barun diang co murai batu bak aia sarasah tajun, rumik lah urang mamilahi. Kalau rang tuo sadang mangecek, pantang mamotong bicaronyo, nantikan dulu sudah2, baru dijawek patuik dijawek, di dakek urang sadang makan usah mangecek nan kumuah2, pai manjanguak urang sakik usah carito urang mati, kurang baiak kurang tapuji manunggu utang di nan rami, manyabuik harimau di tangah hutan, bak nantun ajaran sopan santun”

1.  Bakato Kasa
2.  Bakato indak jaleh 
3.  Bakato indak ado koma
4.  Manyalo kecek urang 
5.  Bakato indak pado        tampeknyo 6. Bakato nan kumuah        sambia  Makan
7. Bakato Mati katiko        mancaliak  Urang Sakik 8. Mintak hutang di tampek       nan  rami 
9. Bakato harimau/singo di        hutan 10. Bakato manyindia urang 
11. dst. .

5. SUMBANG CALIAK
Kurang taratik rang padusi kok pamana pancaliak jauah, pamadok arah ka bulakang, pamatuik-matuik diri surang, sumbang namonyo. Nyampang awak pai ba tandang, pajinak stek incek mato tu jan manjala sapanuah ruang, sabantuak urang manyalidik, kok awak manjadi tuan rumah, usah pancaliak ka jam tangan, tasingguang urang sadang duduak, nantun ma usia caro aluih, mangecek jo laki-laki, bia dunsanak atau famili usah pamadok tanang2, manan tang bola matonyo, indak buliah… tapi buanglah pandang ka nan lain, manakua caliak ka bawah.

1. Mancaliak nana kanan  jauah
2. Acok Mancaliak ka       balakang
3. Mancaliak sa isi kamar/ rumah urang lain (sarupo       manyalidik)
4. Mancaliak jam bilo ado       tamu
5. Mancaliak incek mato laki-     laki lamo lamo
6. Mancalaik aurat urang
7. Mancaliak nan indak       sanonoh

6. SUMBANG  MAKAN DAN MINUM
Makan atau minum sambia tagak, kunyah kenyoh sapanjang jalan. manguyah tutuikan muluik, jan tadanga capak dek urang, sabab nan makan mancapak-capak, bangso si lupak jo si sa muik, kuranglah sopan jo taratik, kalau ma hota sambia makan caro si bule dalam pi lem. Kok awak makan jo tangan, angkek na si jo ujuang tangan, suok nan usah gadang2. manambuahkan nasi agak2, bia acok asakan saketek, jan sampai piriang balanjuang, biasokan mancuci tangan, manuangkan aia dalam piriang, jo kida manjambo galeh, minum sataguak taguak ketek, tahan sandao jan nyo lapeh. Nyam pang awak makan basendok, jan balago sendok jo garpu, badariang kanai di gigi, dimasalasai makan beko, tungkuikkan sen dok jo garapu, kalau lataknyo tatilantang tandonyo makan alun kanyang ataupun ku rang samalero, Jan sendok disilang nantun simbol ugamo rang lain. Tasingguang urang punyo alek. Nah… paratikan bana tu nak kanduang… jan randah pandangan urang.

1. Makan/minum sambia  tagak
2. Makan bacapak
3. Makan sambia bajalan
4. Makan sambia mangecek
5. Makan basiso/barimah
6. Maambiak makan nan       jauah 
7. Makan sambia main  HP/       nonton TV 8. Basindaho lapeh
9. Maambiak makanan        balanjuang
10. Dulu makan sabalun di          silahan
11. Dulu cuci tangan sabalun          nan tuo
12. Manyuok jo tangan kida
13. Barimah lakek di dakek          muluik
14. Mamacik sondok jo kida
15. Mamacik galeh indak sato          tangan kanan
16. Sudah makan garapu          tatilantang
17. Sendok jo piriang balago
18. Dst. .

7.  SUMBANG PAKAI
Babaju jan sampik-sampik, nak jan nampak rasio tu buah, dima bukik dima lurahnyo, di mataluak tan juang baliku, jadi tontonan laki-laki, usah pulo talam pau jarang, nan tipih nan tabuak pandang, konon ta simbah ateh bawah, usah… Satantang mode jo poto ngan, sasuaikanlah jo bantuak badan, sara sikan jo ragi kain, buliah sajuak panda ngan mato. Dek kulik ayah nan manurun, kulik nan karak-karak anguih, mako warno piliah nan agak amba, krem jadih, pucu ak pun bu liah, birunyo nan talua asin, putiahnyo nan abu-abu, usah dipakai baju sirah piak, den deng balado kecek urang, badoso umaik karano awak. Katampek urang kamatian pakai nan polos warno galok, usah mama kai baju pontong nan ponggeang nampak katiak, usah pulo babukak tenda mamakai gencu taba2, kurang etis baso kininyo.”

1. Bapakaian sampik
2. Bapakaian Nampak       kulik/aurat
3. Pakaian tambuih pandang
4. Padusi Indak manutik       kapalo
5. Laki-laki shalat indak      babaju
6. Pakaian indak cocok jo       suasano 
7. Pakai rok singkek
8. Babaju ponggeang       Nampak  katiak
9. Dst. .,,, apo leh.. (sampaian       an)   

8. SUMBANG KARAJO
Kakok karajo rang padusi sabateh nan ringan2, nan mudah2, nan aluih2, manjaik jo manarawang, kada pua masak mamasak manyusun paraboik rumah, kok ka sawah batanam jo basiang, manyabik atau ma angin, tapi jan mabajak jo mairiak, bak itupun karajo parak, sakadar marambah manyisiak-nyisiak, mangulik manabang pisang, jangga bana dek rang padusi kalau mamanjek bagayuik-gayuik manabang mangabuang kayu
1. Padusi karajo kasa 
2. Padusi mamanjek
3. Padusi bagayuik-gayuik
4. Dst. .,,, apo leh.. (sampaian       an)

9. SUMBANG TANYO
Ado papatah mangatokan, barundiang sasu dah makan, batanyo salapeh arak, aratinyo kok urang tibo batandang sambuiklah bara mah tamah,jo hormat silahkan duduak, sasu dah nantun latakkan aia suruah minum, sala sai minum agak sataguak, raso lah cukuik is tirahat, baru tanyokan mukasuiknyo, apo sa ngajo kadatangan, caro tata krama modern nyo “apa nan bisa saya bantu”, mako kasa lah bana budi awak, alun ta acah ikuanyo duduak, sambia tagak lalu batanyo, “a tujuan datang kamari”, indak buliah tu nak. indak bu liah. buruak angkuah namonyo awak. Salain nan dari pado nantun, kok tamu awak sa dang makan, sumbanglah bana manayokan “bara harago bareh kini” indak buliah tu, nantun pantangan urang Minangkabau tu, ciek lai, kalau bajalan dalam hutan, usah batanyo isi rimbo, ula harimau jo biruang, indak buliah, kok masuak ka kampuang pantang batanyo ka urang lapau, lai mamak manjua sabuak, atau mamintak tambah gulo stek mak, jan ..!   mati gadih kau dibueknyo piak, indak buliah tu.”

1. Batanyo sabalun minum/  makan
2. Batanyo sabalun duduak
3. Batanyo dari dalam oto ka       urang di jalan
4. Batanyo harago bareh       kutiko ado tamu Makan
5. Batanyo isi rimbo bilo    bajalan  di  Hutan
6. Mintak tambah gulo di       kadai
7. Batanyo indak sasuai jo       Pembicaraan, 
8. Dst. .,,, apo leh.. (sampaian       an)

10. sumbang batanyo
Kalau ado urang batanyo, elok2 mambari jawab, jan sampai urang tasingguang, umpamo urang ka babalanjo batanyo ka tukang kain,tukang kain ko anak gadih lo, a katonyo “bisa tigo ribu sameter piak ?” dijawab dek urang kadai “ampek ribu awak tarimo pak, baok kamari bara ado”, tibo pulo tanyo nan lain “luntur ndak diak ?”, sambia malengah nyo manjawab “pai bata nyo ka pabrik pak, kami nan tau manjua an ko’, nantun jawab sengkang namonyo tu nak, buruk muncuang malayani urang, cilako gadih mudo matah, jauah jodoh tinggi rasaki, alamaik sansaro iduik awak, indak buliah.

1. Manjawek engkang
2. Lain tanyo lain jawek
3. Manjawek sambia 
manyindia
4. Dst. .,,, apo leh..
(sampaian an)

11. SUMBANG BAGAUA

Indak buliah bagaua jo laki-laki kalau awak sajo padusi surang mancampua bakeh nan banyak, sumbang bagaua samo gadang kalau bakumpuakumpua lalok batandang ka rumah urang kacuali ado paralu, dek awak tu anak gadih, sumbang bagaua jo paja ketek, sato manyuruak ba kuciang-kuciangan, basimbang main kalereang balari bakaja-kaja, atau bapacaran bagaua lah  
sarupo laki bini, ilia mudiak indak lakek lakang, sarupo jawi jo lapiak buruak, sumbang tu…

1. Bagaua  jo indak muhrim 
2. Batandang indak  paralu 
3. Bagaua jo anak ketek
4. Bapacaran
5. Padusi main mainan anak       laki- laki
5. Bakumpua-kumpua samo anak laki-laki kalau indak paralu bana 
6. Dst. 

12. SUMBANG KURENAH
Adopun nan dimukasuik jo kurenah, iyolah galagat, pambaoan, sipaik tabiat jo parangai karakter kecek rang kini sikap mental caro mo deren. Indakah patuik kalau babisiak baduo-duo sadangkan awak sadang batigo, kurang lamak kurang lah elok malucu mambuek garah mahota bakarikik an dalam manjanguak batakziah, indak buliah galak mancaliak urang jatuah, indak buli ah manutuik iduang di tangah urang rami, atau kuok mangango laweh2, tamasuak juo sumbang kurenah, mangakok jo tangan kida, saumpamo manjambo jo manampuang, manunjuak atau maimbau, malambai-lambai dari jauah. Indak pan dai manenggang raso sumbang juo tu namonyo, mako dari nantun, kok awak mambali durian, kuliknyo usah dikaka nak, jan serakkan bijo di laman, pikia kan urang di subalah, luko kaki lukolah iduang luko di batin nan manyeso, badantiang tali silaturrahmI

1. Babisiak-bisiak
2. Manguok gadang
3. Galak-galak wakatu       takziah
4. Galak caliak urang jatuah
5. Manutuik iduang di       tampek  nan rami
6. Mangakok jo tangan kida
7. Manunjuak jo jari kida
8. Maimbau jo tangan kida
9. Manyetop oto jo tangan       kida
10. Malangkahi kapalo         urang
11. Takantuik kutiko ado         urang lain
12. Mambuang sampah            Sambarangan
13. Manyapu kutiko ado         tamu
14. Mandahak, maludah         atau   mambuang salemo         dakek urang
15.  dst. .,,,        

Tidak ada komentar